Специфика синдрома выгорания в профессиях с высоким уровнем стресса

Рассматриваются причины и последствия синдрома профессионального выгорания. Анализируются симптомы синдрома выгорания. Выделяются организационные и личностные факторы снижения психической стабильности и успешности человека в профессиональной среде. Обсуждаются эмпирические результаты исследования выгорания в профессиях с повышенным риском раннего развития его симптомов. В качестве метода исследования используется Опросник поведения и переживания, связанного с работой (АVEM — Arbeitsbezogenes Verhaltens- und Erlebensmuster). Представлены результаты, полученные в группе менеджеров, среднего медицинского персонала, работников полиции и сотрудников пенитенциарных учреждений. Показана специфика развития синдрома профессионального выгорания в каждой обследованной группе. Представлены подходы к разработке профилактики выгорания в отдельных профессиональных группах.

 1. Бердяев Н. А. Философия свободы. М.: АСТ, 2005. С. 155–156.

2. Seligman M. E. P. Psychologia pozytywna // Czapiński J. (red). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Warszawa: PWN, 2005. S. 18–33.

3. Freudenberg H. J. Staff burn-out // Journal of Social Issues. M. 30. 1974. P. 159–165.

4. Barth A.-R. Burnout bei Lehrern. Göttingen: Hogrefe, 1992. 215 S.

5. Burisch M. Das Burnout-Syndrom — Theorie der inneren Erschöpfung. Berlin; Heidelberg: Springer, 1989. 261 S.

6. Cherniss C. «Job burnout»: Crowing worry for workers, bosses // U.S. News & World Report. Vol. 88. 1980. P. 71–72.

7. Freudenberger H., North G. Burn-out bei Frauen. Über das Gefühl des Ausgebranntseins. Frankfurt a.M.: S. Fischer Verlag GmbH, 1992. 305 S.

8. Kliś M., Kossewska J. Zespół wypalenia zawodowego a cechy osobowości nauczycieli // Rongińska T., Gaida W., Schaarschmidt U. (red). Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim. Zielona Góra, Potsdam: Universität Potsdam — Wyższa Szkoła Pedagogiczna Zielona Góra, 1998. S. 87–97.

9. Lauderdale M. L. Burnout: Strategies for Personal and Organizational Life, Speculations on Evolving Paradigms. San Diego. CA: Learning Concepts, subsidiary of University Associates. 1982. 334 p.

10. Maslach Ch. Understanding burnout: Definitional issues in analyzing a complex phenomenon // Paine W. S. Job, Stress and Burnout. Beverly Hills: Sage. 1982. P. 26–31.

11. Maslach C., Jackson S.E. Maslach Burnout Inventory (MBI): Manual. Palo Alto: Consulting Psychologists Press. 1986. 112 p.

12. Maslach Ch., Leiter M. P. Prawda o wypaleniu zawodowym. Co robić ze stresem w organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. 220 s.

13. Rongińska T. Źródła i przejawy wypalenia psychicznego w zawodzie nauczycielskim // Pomiar edukacyjny jako kompetencje pedagogiczne. Materiały konferencji naukowej «Diagnostyka edukacyjna jakodziedzina kompetencji pedagogicznych». Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001. S. 165–173.

14. Rongińska T. Wczesna profilaktyka wypalenia zawodowego wśród przyszłych nauczycieli // Osoba –edukacja – dialog / eds Ledzińska M., Rudkowska G., Wrona L. 2 T. Kraków; Wydaw: Naukowe Akademii Pedagogicznej. 2002. T. 2. S. 82–91.

15. Rongińska T. Profilaktyka syndromu wypalenia zawodowego funkcjonariuszy służby więziennej / Prolegomena bezpieczeństwa publicznego / red. nauk. T. Zaborowski. Zielona Góra: Zachodnia Wyższa Szkoła Handlu i Finansów Międzynarodowych im. Jana Pawła II. 2010. S. 57–60.

16. Rudow B. Die Arbeit des Lehrers. Bern: Hans Huber, 1994. 274 S.

17. Schaarschmidt U., Fischer A. W. Bewä1tigungsmuster im Beruf: Persönlichkeitsunterschiede in der Auseinandersetzung mit der Arbeitsbelastung. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. 2001. 176 S.

18. Wrona-Polańska H. Radzenie sobie ze stresem w aspekcie profilaktyki i promocji zdrowia // Rongińska T., Gaida W., Schaarschmidt U. (red.). Zdrowie psychiczne w zawodzie nauczycielskim. Zielona Góra Potsdam: Universität Potsdam – Wyższa Szkoła Pedagogiczna Zielona Góra, 1998. S. 119–127.

19. Водопьянова Н. Е. Профилактика и коррекция синдрома выгорания. СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та. 2011. 160 с.

20. Водопьянова Н. Е. Ресурсное обеспечение противодействия профессиональному выгоранию субъектов труда: автореф. дис. ... д-ра психол. наук. СПб., 2014. 50 с.

21. Wielowymiarowość współczesnej medycyny / Krajewska-Kułak E., Łukaszuk C., Lewko J., Kułak W (red.). Białystok: Uniwersytet Medyczny. Wydział Nauk o Zdrowiu, 2012. 614 s.

22. Bishop G. D. Psychologia zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 2000. 598 s.

23. Sheridan Сh. L., Radmacher S. A. Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdro-wia. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1998. 529 s.

24. Siegrist J. Contributions of sociology to the prediction of heart disease and their implications for public health // European Journal of Public Health. Vol. 1. 1991. Р. 10–21.

25. Ананьев В. А. Введение в психологию здоровья: учеб. пособие. СПб.: Балтийская педагогиче-ская академия, 1998. 158 с.

26. Никифоров Г. С. Психология здоровья. СПб.: Речь, 2002. 250 с.

27. Психология здоровья / под ред. Г. С. Никифорова. СПб.: Питер, 2003. 606 с.

28. Lazarus R. S. The stress and coping paradigm // Bond L. A., Rosen J. C. (red.) Competence and coping during adulthood. Hanover: University Press of New England, 1980. P. 28–74.

29. Antonovsky A. Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia // Psychologia zdrowia / Heszen Nejodek I., Sęk H. (red.). Warszawa: PWN, 1997. S. 206–232.

30. Schaarschmidt U., Fischer A. W. AVEM — ein diagnostisches Instrument zur Differenzierung von Typen gesundheitsrelevanten Verhaltens und Erlebens gegenüber der Arbeit // Zeitschrift für Differentielle und Diagnostische Psychologie. 1997. N 18, Heft. 3. S. 151–163.

31. Rongińska T., Gaida W. Strategie radzenia sobie z obciążeniem psychicznym w pracy zawodowej. Polska adaptacja kwestionariusza «Wzorzec zachowań i przeżyć związanych z pracą» (Arbeitsbezogenes Verhaltens- und Erlebensmuster — AVEM) U. Schaarschmidt’a i A. Fischer’a. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego. 2012. 112 s.

32. Ронгинская Т. И. Синдром выгорания в социальных профессиях // Психологический журнал. 2002. Т. 23, № 3. С. 85–96.

33. Friedman M., Rosenman R. H. Type a behavior and your heart. New York: Knopf, 1974. 276 p.

34. Водопьянова Н. Е., Старченкова Е. С. Стресс-менеджмент: настоящее и будущее // Психологическое обеспечение профессиональной деятельности / под ред. Г. С. Никифорова. СПб.: Речь, 2010. C. 554–597.

35. Rongińska T. The prevention of the managers’ professional burnout syndrome // Management. 2011. Vol. 15, N 1. P. 101–114.

36. Rongińska T. Psychologiczne uwarunkowania poczucia sukcesu w pracy // Problemy Profesjologii: półrocznik poświęcony problemom rozwoju zawodowego człowieka. 2012. N 2. S. 27–35.

37. Stokols D. Toward a psychological theory of alienation // Psychological review. 1975. Vol. 82, N 1. Р. 26–44.

38. Бойко В. В. Синдром «эмоционального выгорания» в профессиональном общении. СПб.: Питер, 1999. 105 с.

39. Бойко В. В. Энергия эмоций. СПб.: Питер, 2004. 474 с.

40. Schmidbauer W. Die hilflosen Helfer. Über die seelische Problematik helfender Berufe. Reinbek: Rowohlt, 1997. 230 S.

41. Орел В. Е. Исследование феномена психического выгорания в отечественной и зарубежной психологии // Проблемы общей и организационной психологии. Ярославль: Яросл. гос. ун-т, 1999. С. 76–97.

42. Орел В. Е. Феномен «выгорания» в зарубежной психологии: эмпирические исследования // Психологический журнал. 2001. Т. 15, № 1. С. 89–99.

43. Орeл В. Е. Синдром психического выгорания личности. М.: Ин-т психологии РАН, 2005. 330 с.